Zastosowanie. Zadaniem przekaźników napięciowych jest uruchomienie zestyku elektrycznego pod wpływem zmiany napięcia przyłożonego do zacisków jego cewki. W zależności od celu, do którego ma być zastosowany przekaźnik, rozróżniamy przekaźniki pod,- napięciowe i nadnapięciowe. Przekaźnik nadnapięciowy zwiera zestyk przy wzroście napięcia ponad pewną ustaloną wartość, natomiast przekaźnik podnapięciowy działa przy obniżeniu napięcia poniżej ustalonej wartości.

Równoległą pracą transformatorów nazywamy pracę, przy której są one przyłączone po stronie pierwotnej i po stronie wtórnej równolegle. Przy pracy równoległej rozróżniamy pracę na szyny zbiorcze i na sieć. Jeżeli transformatory są ustawione w tym samym budynku i przyłączone do tych samych szyn zbiorczych po stronie pierwotnej i wtórnej, to mamy do czynienia z praco równoległą na szyny zbiorcze. Jeżeli jednak między poszczególnymi transformatorami są dłuższe lub krótsze odcinki sieci przesyłowej, mówimy o równoległej pracy na sieć.

Poza zestykami głównymi, przewodzącymi prąd roboczy, wyłączniki posiadają często oddzielne styczki opaleniowe, mające za zadanie gaszenie łuku. Styczki te tworzą często rożki, które wraz z cewkami gasikowymi powodują elektromagnetyczny wydmuch łuku pomiędzy ścianki komory gaszącej wykonanej z materiału izolacyjnego odpornego na działanie łuku podobną komorę przedstawiono na rys. 26-13. Początkowo łuk elektryczny powstaje pomiędzy stycz- ką ruchomą i stałą głównego zestyku. Następnie łuk przeskakuje na rożki, a w obwód prądu włączone zostają cewki wydmuchu magnetycznego, które wywołują znaczne natężenie pola magnetycznego w poprzek komory. Rolę wzmacniającą działanie wydmuchu magnetycznego odgrywają tu cztery nabiegunniki, po dwa z każdej strony komory gasikowej.

Izolatory wsporcze służą do podtrzymywania szyn zbiorczych i łączeniowych. Wykonuje się je jako wnętrzowe i napoicietrz- ne. Izolatory wyrabiane są przeważnie z porcelany w rozdzielniach wnętrzowych stosowane są niekiedy izolatory wsporcze z bakelitu. Izolatory muszą posiadać odpowiednią wytrzymałość elektryczną i mechaniczną, a izolatory napowietrzne muszą być odporne na działania atmosferyczne i chemiczne. Powierzchnia izolatorów musi być gładka, aby nie mógł się na nich osadzać kurz ułatwiający wyładowania elektryczne powierzchniowe. Rys. 15-4 przed stawia przekrój poroelanowego izolatora wsporczego wnętrzowego na napięcie 10 kV. Korpus porcelanowy 1 osadzany jest za pomocą kitu w owalnej, okrągłej lub kwadratowej stopie żeliwnej 2, służącej do umocowania izolatora na konstrukcji wsporczej lub na ścianie, ma ona śrubę 3 służącą do przymocowania uziemienia. Na górnej części izolatora umieszczony jest kołpak żeliwny 4, do którego mocuje się nasadki do szyn. Różne kształty nasadek przedstawiono na rys. 15-5. Wytrzymałość mechaniczną izolatorów wsporczych charakteryzuje najmniejsza siła, która przyłożona do wierzchołka kołpaka prostopadle do osi izolatora powoduje jego złamanie. Zależnie od wytrzymałości mechanicznej izolatory wsporcze dzielimy na cztery grupy oznaczone literami O, A, B, C. W tabl. 15-4 zamieszczono wartości siły łamiącej izolatory poszczególnych grup.

W ostatnich latach coraz częściej stosuje się dla dużych prądnic (od ok. 30 MVA) synchronicznych chłodzenie wodorowe. Zamiast powietrza krąży wodór w obiegu zamkniętym. Chłodzenie to ma szereg zalet w porównaniu z chłodzeniem powietrznym, np. ponad 10 razy zmniejszają się straty wskutek tarcia wirnika o chłodzący gaz. Jest to spowodowane tym, że gęstość wodoru jest równa ok. V14 gęstości powietrza. Ponadto przy zastosowaniu wodoru zmniejsza się przy tej samej mocy prądnicy zużycie żelaza i1 miedzi w przybliżeniu o 25%. Przyczyną tego jest o ok. 2,5 razy większa przewodność cieplna wodoru niż powietrza. Dalszą cenną zaletą jest zwiększenie pewności pracy izolacji, która znajduje się w atmosferze beztlenowej. Uzyskujemy przez to zmniejszenie ilości i skrócenie koniecznych remontów. Zwiększa się ponadto bezpieczeństwo pożarowe, gdyż wodór nie podtrzymuje palenia. Cenną zaletą jest również cichy bieg prądnicy spowodowany małą gęstością wodoru. Chłodnice wodoru są mniejsze od chłodnic powietrza. Tym zaletom chłodzenia wodorowego przeciwstawiają się wyższe koszty inwestycyjne spowodowane droższą konstrukcją maszyny i urządzeniem do napełniania prądnicy wodorem wraz z aparaturą kontrolną. Zużycie wodoru jest bardzo małe, dla prądnicy o mocy 100 MW wynosi ono np. ok. 3 m:i dziennie.

Izolacja uzwojeń transformatorów przy zetknięciu się z powietrzem lub wilgotnym olejem bardzo chciwie wchłania w siebie wilgoć.

Wszystkie części składowe rozdzielni, to jest przyrządy i ich konstrukcje wsporcze, muszą być wytrzymałe na siły mechaniczne występujące zarówno przy normalnej pracy, jak i przy zwarciach. W stanie spoczynku działają jedynie siły ciężkości. Podczas zamykania i otwierania łączników części ich narażone są na działanie sił potrzebnych do uruchomienia ich mechanizmów. Podczas zwarć na części wiodące prąd działają poza tym znaczne siły elektrodynamiczne, wywołane przez udarowy prąd zwarciowy (patrz rozdz. 5).

Poszczególne części transformatorów są narażone na działanie dynamiczne i cieplne. Ulegają one powolnemu niszczeniu i z upływem czasu stają się niezdatne do dalszej pracy. Jeżeli wady tych części nie zostaną w porę zauważone i usunięte, transformator może ulec poważnemu uszkodzeniu.

Zestyki styczników wykonywane są przeważnie z miedzi. Czasem stosuje się nakładki ze stopów odpornych na działanie łuku elektrycznego. Współpraca styczek stałych i ruchomych przebiega w stycznikach w sposób przedstawiony na rys. 26-14. Styczki ruchome umocowane są do poprzeczki izolacyjnej tak, że przy dociskaniu do styczek stałych wykonują one ruch toczno-poślizgowy. Ruch ten oraz silne uderzenie styczek przy zwieraniu z dużą szybkością powodują ścieranie izolującej warstewki tlenków metalu, która może powstawać na powierzchni styczek pod wpływem działania łuku elektrycznego. Styczki stałe i ruchome styczników suchych wykonywane są często z rożkami ustawionymi tak, aby łuk powstający przy rozwieraniu zestyku mógł się przesuwać w górę. Podobnie jak w wyłącznikach zapadkowych, stosuje się tu również wydmuch magnetyczny. Styczniki buduje się też w wykonaniu olejowym i wówczas do gaszenia łuku służy olej izolacyjny.

W czasie pracy przetwornicy konieczna jest stała kontrola jej obciążenia za pomocą amperomierza zainstalowanego w nastawni. Obsługa i konserwacja komutatora i szczotek jest taka sama jak opisana w § 12.2 przy omawianiu wzbudnic. Duże znaczenie dla pracy przetwornicy ma należyte utrzymanie łożysk. Poziom oleju w łożyskach samosmarowych powinien być o ok. 10 mm niżej czopa.